آشنایی با سوغات استان سیستان و بلوچستان

سیستان و بلوچستان را می‌توان یکی از محروم‌ترین و فراموش شده‌ترین استان‌های ایران دانست. این استان دارای جاذبه‌های گردشگری فراوانی است که می‌تواند یک سفر لذت بخشی را برایتان فراهم کند.

سفر نیز بدون سوغات نمی‌شود. از این رو در این مقاله قصد داریم تا سوغات این استان را با شما به اشتراک بگذاریم.

۱. سوزن دوزی، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

سوزن دوزی یکی از هنر‌های اصیل ایرانی است که امروزه شهرتی جهانی پیدا کرده است. لازم به ذکر است که سوزن دوزی‌های بلوچستان از بهترین نمونه‌های هنر دستی در ایران است.

به سوزن دوزی بلوچ در اصطلاح محلی “سوچن دوزی” می‌گویند. این هنر به طور عمده برای تزئین جامه‌ی محلی زنان به کار می‌رود که شما می‌توانید آن را به عنوان سوغات همراه خود بیاورید.

۲. سکه دوزی، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

سکه دوزی به دلیل مصارف تزئینی و زینتی‌اش پس از سوزن دوزی جایگاه ویژه‌ای در صنایع دستی بلوچستان دارد.  در این هنر، از مواد اولیه مانند آینه‌های ریز و درشت، پولک، منجوق و مروارید، خرمهره، دکمه صدفی، نوار یراق، پارچه، سکه و صدف استفاده می‌شود.

لازم به ذکر است که محصولات سکه دوزی بیشتر در جشن‌ها، مراسم شادی و ازدواج مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۳. شیرینی لندو، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

یکی از سوغاتی‌های خوشمزه‌ی سیستان و بلوچستان شیرینی لندو یا خرمالندو است. شیرینی لندو یک نوع شیرینی محلی خوشمزه است که عمدتاً برای مناسبت‌های مختلف از جمله عید نوروز و مهمانی‌ها سرو می‌کنند.

شیرینی لندو سیستان و بلوچستان از کنجد، خرما و گندم تهیه می‌شود. برای تهیه این شیرینی خرمای هسته گرفته شده، گندم برشته و کنجد را تحت فشار می‌گذارند تا سفت شوند و به هم بچسبند. مواد باید حداقل نصف روز را تحت فشار یا اصطلاحاً زیر بار باشند و پس از آن به اشکال مختلف به ویژه توپی در می‌آیند و مصرف می‌شوند.

۴. سفالگری کلپورگان، سوغات استان سیستان و بلوچستان

محصولات سفالی یکی دیگر از سوغات این استان به شمار می‌رود. گفتنی است که سه روستای کلپورگان، کوهمیتَگ و هولَنچَکان از اصلی‌ترین مراکز سفالگری این استان است. از این میان سفال کلپورگان از شهرت و اصالت بیشتری برخوردار است و با نام منطقه شناخته می‌شود.

لازم به ذکر است که سفال کلپورگان فاقد لعاب است و خاک مورد استفاده در آن را مردان بلوچ از منطقه ایی به نام “مش‌کوتک” واقع در دو کیلومتری روستا تهیه می‌کنند. جنس خاک این منطقه به صورتی است که پس از پخت به رنگ قرمز در می‌آید و این نکته هم یکی از وجوه تمایز سفال این منطقه از سایر سفالینه‌های ایران است.

پس از ساخت ظروفِ گِلی آن‌ها را به مدت ده روز در معرض نور خورشید قرار می‌دهند تا کاملاً خشک شود؛ پس از خشک شدن سفالینه‌ها نقش زدن بر روی آن‌ها آغاز می‌شود.

۵. پارچه بافی، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

پارچه بافی در سیستان قدمتی افزون بر پنج هزار سال دارد و تکه پارچه‌های دستبافت کشف شده در شهر سوخته نمونه‌ای از این هنر در پنج هزار سال پیش است.

در مسیر هنر پارچه بافی آنچه از هزاره‌های قبل از میلاد تاکنون مشخص و مشهور است خودکفایی مردم سیستان در تولید مواد اولیه صنایع مختلف به خصوص پارچه بافی بوده آنچنان که تا همین سده اخیر تمام مراحل تهیه و تولید پارچه توسط خود مردم و خانواده‌ها انجام می‌گرفته است یعنی از مرحله کاشت و برداشت پنبه و یا تهیه پشم و موی دام گرفته تا ریسندگی و آماده‌سازی آن‌ها که همه با ابزار سنتی و ویژه انجام می‌شده است.

اقلام تولیدی پارچه بافی سنتی سیستان عبارتند از لنگ (دستمال)، سریک (بار بند)، پتو، شال گردن و پارچه.

۶. کلوچه خرمایی، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

کلوچه خرمایی از دیگر سوغات خوشمزه‌ی این استان است. این خوراکی خوشمزه در ماه اسفند و برای استفاده در نوروز طبخ می‌شود. مغز این کلوچه‌ها از خرماست؛ اما سیاه‌دانه، هل، دارچین و رازیانه نیز در آن به کار می‌رود.

۷. چای سرخ، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

چای سرخ بلوچستان در واقع همان چای ترش است که در بلوچستان کشت می‌شود و جز سوغات این استان به شمار می‌رود. لازم به ذکر است که ۷۳۲ هکتار از زمین‌های کشاورزی این منطقه زیر کشت چای ترش قرار دارند و این چای از محصولات مرغوب استان سیستان و بلوچستان به شمار می‌رود.

۸. خامه دوزی، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

خامه دوزی همان سوزن‌دوزی است که در آن از نخ ابریشم استفاده می‌شود. از این هنر برای تزئین لباس، جانماز، انواع دستمال و سفره‌ها استفاده می‌کنند.

۹. قالی سیستان، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

قالی سیستان از دیگر سوغات استان سیستان و بلوچستان است یکی از اصیل‌ترین و زیباترین صنایع دستی این استان است که در اندازه‌های مختلف اعم از ۳ متری، ۲ متری، فرش‌های کناره، خورجین و پشتی بافته و عرضه می‌شود.

۱۰. میوه‌های خوشمزه، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

میوه از دیگر سوغات این استان است. سیستان و بلوچستان به عنوان مهد میوه‌های گرمسیری کشور شناخته می‌شود. در اینجا میوه‌هایی را می‌بینید که در شهر‌های دیگر پیدا نمی‌شوند و از میان آن‌ها می‌توان به گواوا، چیکو، کنار، پاپایا، فالسا، سیتاپل و جمبو اشاره کرد.

به جز این میوه‌های عجیب استوایی، اگر طرفدار میوه‌های انبه و موز هستید حتماً در سفر به سیستان و بلوچستان آن‌ها را تهیه کنید چرا که این دو از میوه‌های مرغوب این منطقه به شمار ‌می‌روند.

۱۱. سیاه دوزی، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

سیاه دوزی نوعی دیگر از سوزن دوزی در منطقه سیستان است. این نوع دوخت برای تزئین پیش سینه و سرآستین لباس به کار می‌رود و همانطور که از اسمش پیداست تنها از نخ سیاه رنگ که معمولاً ابریشمی است استفاده می‌کنند.

در سیاه دوزی با دوخت دندان موشی به هم چسبیده نقش‌هایی را به شکل مثلث بر روی لباس می‌دوزند و بین این دندان موشی‌ها گاهی از دوخت زنجیره استفاده می‌شود.

۱۲. پلاس بافی، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

پلاس نوعی زیرانداز است که مثل گلیم و قالی که از پشم بافته می‌شود و از گذشته‌های دور از آن به عنوان زیرانداز جهت حفاظت از رطوبت، سرما و گرمای زمین و فرش کردن کف چادر عشایر مورد استفاده بوده است.

زمینه پلاس را معمولاً خطوط افقی و رنگارنگ تشکیل می‌دهند و امروزه آن را بیشتر به عنوان سجاده نماز و سفره پیش پای عروس استفاده می‌کنند.

۱۳. کشک زرد، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

کشک زرد از دیگر سوغات این استان به شمار می‌رود‌. کشک زرد ترکیبی از بلغور گندم و لبنیات، سیر، دانه شوید، دانه زیره سبز یا سیاه، دانه گشنیز، پودر زردچوبه، مقداری نمک و دوغ می‌باشد اما مابقی کشک‌ها یک فرآورده‌ی لبنی‌اند. کشک زرد را با پیاز و آب گوشت یا آب پخته مخلوط می‌کنند.

 ۱۴. ماهی و میگو، سوغات استان سیستان و بلوچستان

ماهی و میگو از دیگر سوغات این استان است و به علت دسترسی بندر چابهار به آب‌های آزاد، ماهی و میگو متنوع و با کیفیت بالا در این شهر به وفور یافت می‌شود.

از انواع ماهی‌های گوناگون که در چابهار پیدا می‌شوند، می‌توان به ماهی قباد، ماهی سنگسر، ماهی سرخو، ماهی حلوا سفید، ماهی هامور، ماهی شوریده، شیر ماهی، میگو و اره‌ماهی اشاره کرد.

۱۵. ادویه آچار، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

آچار یکی از ادویه‌های سنتی و قدیمی منطقه سیستان است که می‌تواند در لیست سوغات این استان قرار بگیرد. این ادویه محلی از ترکیب چندین ماده غذایی مانند گندم، پیاز، تخم گشنیز، زیره، تخم شنبلیله، فلفل قرمز، زردچوبه، نمک‌و سیاه‌دانه درست می‌شود.

۱۶. شکلات خارجی، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

با توجه به این که چابهار در کنار اقیانوس هند قرار دارد، همه شکلات‌های موجود در بازار چابهار خارجی هستند. ارزان بودن و تنوع بسیار بالای شکلات‌های چابهار سبب شده که هر مسافری که به چابهار بیاید حتماً از شکلات‌های خارجی به عنوان سوغات چابهار تهیه نماید.

۱۷. نمدمالی، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

نمد، نوعی زیرانداز سنتی است که در نتیجه به هم فشردن پشم ساخته می‌شود و می‌تواند یکی از سوغات این استان محسوب شود. لازم به ذکر است که در استان سیستان و بلوچستان شستن، رنگرزی و تهیه پشم وظیفه مردان است ولی ساخت نمد را بانوان انجام می‌دهند.

۱۸. نان محلی سیستان، سوغات استان سیستان و بلوچستان

نان‌های محلی هر استانی می‌تواند به عنوان سوغات یاد شود.  بورک، چلبک و قلیفی از انواع نان‌های محلی سیستان است که هر کدام به شیوه خاص خود تهیه شده و طرفداران زیادی بین مردم منطقه و گردشگران دارد.

این نان‌های محلی لذیذ در سفره‌های افطار و سحری مردمان استان سیستان و بلوچستان جایگاه ویژه‌ای دارند و به عنوان شیرینی‌های محلی معروف هستند. بسیاری از افراد این نان‌ها را به عنوان سوغات خریداری می‌کنند و در سفره‌ها و میز‌های خود در مهمانی‌ها و جشن‌ها از آن‌ها استفاده می‌کنند.

۱۹. کشک سفید یا قروت، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

کشک سفید یا قروت یک ماده لبنی است که از شیر درست می‌شود. برای تهیه کشک سفید، دوغ یا ماست را روی اجاق گذاشته و آهسته هم می‌زنند تا جوش بیاید و کمی پخته شود و بعد می‌گذارند تا سرد شود و سپس داخل یک کیسه از جنس متقال ریخته تا آب آن کاملاً گرفته شود.

سپس آن را داخل یک لگن ریخته و ورز می‌دهند و نمک اضافه می‌کنند و به شکل‌های دلخواه روی سبد‌هایی از جنس چوب چیده و در آفتاب می‌گذارند تا خشک شود.

۲۰. سنگ‌های زینتی، سوغات استان سیستان و بلوچستان

سنگ‌های زینتی از دیگر سوغات این استان است.  در منطقه سیستان و بلوچستان سنگ‌های زینتی و ارزشمند زیادی وجود دارند. سازمان منطقه آزاد در این منطقه، سنگ‌های زینتی را برش می‌زند و با استفاده از آن، نگین انگشتر و سایر لوازم زینتی را می‌سازد که می‌توانید آن را به عنوان سوغات سیستان و بلوچستان تهیه کنید.

۲۱. معرق صدف، سوغات استان سیستان و بلوچستان

سواحل چابهار صدف‌های کوچک و بزرگ زیبایی دارند که می‌توان از آن به عنوان سوغات این استان یاد کرد. ابزار هنر معرق صدف شامل صدف، چسب، پارچه، دستگاه مخصوص تراش و صیقل صدف است که در منطقه آزاد تمامی آن‌ها فراهم است. لازم به ذکر است که صدف‌ها از داخل کشور تهیه شده و پس از شست‌وشو، تراشکاری و صیقل دادن، محصولات معرق صدف ساخته می‌شوند.

۲۲. تجگی یا سمنو، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

تجگی از دیگر سوغات این استان است. برای تهیه سمنو از اواسط دی ماه که زابل به چله کلو معروف است مقداری از گندم‌ها را که از حیث گلوتن یا به اصطلاح زابلی ریس بیشتری دارد به مقدار مشخصی در نظر می‌گیرند و آن را ۲۴ساعت آن را داخل ظرفی خیس می‌کنند و بعد داخل کیسه کنفی قرار می‌دهند.

مدت زمان قرار دادن کیسه‌ها معمولاً زمانی است که ریشه گندم از داخل کیسه بیرون بیاید و باید هر روز مقداری آب روی کیسه در دفعات متعدد بریزند. بعد از آنکه گندم‌های جوانه‌زده را از کیسه در آوردند، آن‌ها را خشک می‌کنند و تبدیل به آرد می‌کنند.

خمیر کردن آرد‌ها با روغن طبق عرف روستا‌ها و داخل دیگ‌های مسی و در آتش که به اصطلاح محلی دوده می‌گویند، قرار می‌دهند و بعد از نیم ساعت سمنوی سیستانی ما آماده مصرف همگان می‌شود. تجگی یا سمنو را قبل از سال نو طبخ می‌کنند تا در ایام نوروز که یکی از تنقلات عید می‌باشد مردم استفاده کنند.

۲۳. خرما، سوغات استان سیستان و بلوچستان

از دیگر سوغات این استان می‌توان به خرما اشاره کرد. لازم به ذکر است که مرغوب‌ترین خرمای سیستان و بلوچستان، خرمای مضافتی است که تولید انبوه آن در شهر‌های ایرانشهر و سراوان انجام می‌گیرد. همچنین خرمای ربی نوع دیگری از خرما است که در زاهدان کشت و برداشت می‌شود

۲۴. چوری، سوغات استان سیستان و بلوچستان 

چوری یکی از زیور آلاتی است که به عنوان النگو مورد استفاده قرار می‌گیرد. چوری یک نوع النگو به فرم دستبند است که از طریق کوبیدن در قالب ساخته می‌شود و طول آن از النگو بلندتر است که طول بعضی از آن‌ها ۱۰سانتی‌متر یا بیشتر است که به قسمت‌های دو یا سه ردیفه تقسیم می‌شود.

قسمت اتصال حلقه بست‌هایی وجود دارد که داخل یکدیگر رفته و باعث قفل و بسته شدن دو طرف دیواره استوانه به یکدیگر می‌شود. بست‌های استفاده شده در چوری مانند لولا عمل می‌کند و خود آن‌ها استوانه‌های تو خالی هستند که توسط پین بلندی از بالا داخل تمامی آن‌ها جای می‌گیرد و پین توسط یک رشته زنجیر به چوری وصل می‌شود.

و در نهایت

هدف تیم سبدت در این مقاله معرفی سوغات استان سیستان و بلوچستان است، امیدواریم که این مطالب برای شما مفید بوده باشد. شما هم می‌توانید دیگر سوغات این استان را برای ما به اشتراک بگذارید. از اینکه تا انتها با ما همراه بودید متشکریم.